Waar landen als Duitsland en Frankrijk zich met stevige ambities in de race om kunstmatige intelligentie (AI) storten, lijkt Italië op het eerste gezicht wat gereserveerder. Toch gebeurt er in de Italiaanse AI-wereld meer dan veel mensen denken. Achter de schermen werken universiteiten, onderzoekscentra en jonge bedrijven aan toepassingen die niet schreeuwerig zijn, maar wél veel potentie hebben.
Italië heeft een lange traditie in wiskunde, taalwetenschap en logica – disciplines die essentieel zijn voor de ontwikkeling van AI. Die traditie leeft voort aan universiteiten in Pisa, Trento en Milaan, waar onderzoekers zich richten op machine learning, natuurlijke taalverwerking en ethische vraagstukken. Vooral op het vlak van taaltechnologie scoort Italië bovengemiddeld, mede dankzij de rijke structuur van de Italiaanse taal.
De Italiaanse overheid heeft in recente jaren AI hoger op de agenda gezet. In 2021 werd een nationaal AI-plan gepresenteerd, waarin samenwerking tussen publieke instellingen, bedrijven en academische instellingen centraal staat. Het doel is om innovatie te stimuleren, zonder de menselijke maat uit het oog te verliezen. Opvallend daarbij is de focus op ‘ethische AI’: toepassingen die transparant, controleerbaar en verantwoord zijn.
Een sterk voorbeeld van deze aanpak vinden we in Bologna, waar het instituut CINECA samenwerkt met de Europese supercomputer “Leonardo”. Deze computer is één van de krachtigste van Europa en wordt ingezet voor AI-onderzoek dat zich richt op gezondheid, klimaat en mobiliteit. De kracht van Leonardo maakt het mogelijk om gigantische hoeveelheden data te analyseren, met toepassingen in onder andere kankeronderzoek en weerpatronen.
Ook in de zorgsector groeit het gebruik van AI. Italiaanse ziekenhuizen testen systemen die röntgenbeelden analyseren en artsen ondersteunen bij het stellen van diagnoses. Deze systemen nemen het werk niet over, maar helpen om fouten te verminderen en processen te versnellen. In een land met een vergrijzende bevolking is dat geen overbodige luxe.
Binnen het bedrijfsleven is de adoptie van AI wisselend. Grote bedrijven zoals ENEL (energie) en Leonardo (defensie) investeren serieus in AI-oplossingen voor hun processen. Ze gebruiken het voor preventief onderhoud, risicoanalyse en databeheer. Kleinere bedrijven zijn vaak terughoudender, mede door de kosten en de onbekendheid met de technologie.
Er is ook een culturele kant aan die terughoudendheid. In Italië is de menselijke factor nog altijd heilig. Technologie wordt vaak als hulp gezien, niet als vervanging. Dat maakt de Italiaanse aanpak minder snel dan in sommige andere landen, maar ook zorgvuldiger. Veel AI-toepassingen worden ontworpen met een focus op gebruiksgemak, samenwerking en context.
Daarnaast is er een groeiende groep startups die AI op creatieve manieren inzet. In Turijn ontwikkelt een jong bedrijf een AI-systeem dat musea helpt bezoekersstromen te begrijpen. In Napels wordt gewerkt aan een platform dat met behulp van AI nepnieuws detecteert op sociale media. Deze toepassingen laten zien dat Italiaanse ondernemers de technologie op hun eigen manier omarmen.
Onderwijs speelt een belangrijke rol in deze ontwikkeling. Steeds meer universiteiten bieden specialisaties aan in kunstmatige intelligentie, en er ontstaan samenwerkingen met internationale instellingen. Tegelijk is er aandacht voor ethiek en transparantie, onderwerpen die juist in het AI-debat steeds belangrijker worden.
Toch zijn er nog knelpunten. De infrastructuur in Italië is niet overal klaar voor grootschalige digitalisering. Er is ook een tekort aan goed opgeleide AI-professionals, wat innovatie afremt. En hoewel er Europese fondsen beschikbaar zijn, weten Italiaanse instellingen niet altijd hoe ze die optimaal kunnen benutten.
Daarom klinkt er steeds vaker de roep om een nationale AI-autoriteit, die beleid en uitvoering kan coördineren. Zo’n instantie zou bedrijven kunnen ondersteunen, richtlijnen kunnen opstellen en zorgen voor kennisdeling. Voorlopig is dat nog toekomstmuziek, maar de discussie wordt serieuzer.
Wat Italië onderscheidt, is de combinatie van technologische kennis met een mensgerichte benadering. In een tijd waarin AI steeds krachtiger wordt, is dat misschien wel precies wat Europa nodig heeft: slimme systemen die rekening houden met cultuur, emotie en context.
Het land staat nog aan het begin van een AI-revolutie, maar de eerste stappen zijn veelbelovend. Als het lukt om de juiste balans te vinden tussen innovatie en menselijke waarden, kan Italië een verrassend sterke speler worden in het Europese AI-landschap.
Ben jij benieuwd naar hoe AI zich in andere landen ontwikkelt? Of denk je dat Italië hier een unieke rol kan spelen? Laat het weten in de reacties – we horen graag je mening!
