Een economisch model met een sociaal hart
Wie aan Italië denkt, ziet vaak beelden van mode, kunst of eten voor zich. Maar onder de oppervlakte speelt zich iets bijzonders af: de enorme invloed van coöperaties. Van gezondheidszorg tot landbouw, van woningbouw tot detailhandel – coöperaties zijn in Italië niet weg te denken uit het dagelijkse leven.
Wat is een coöperatie eigenlijk?
Een coöperatie is een onderneming die eigendom is van haar leden. Anders dan een gewoon bedrijf draait het niet om maximale winst voor aandeelhouders, maar om gezamenlijke doelen en gedeelde verantwoordelijkheid. In Italië gaat dit model eeuwen terug, maar het kreeg vooral na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe impuls.
Vandaag de dag zijn er duizenden coöperaties actief in Italië, en ze bieden werk aan miljoenen mensen. Vooral in Noord- en Midden-Italië zijn ze stevig ingebed in de economie én in de lokale gemeenschap.
Een brug tussen economie en ethiek
Coöperaties combineren ondernemen met sociale verantwoordelijkheid. Zo bestaan er zorgcoöperaties waarin ouderen samen betaalbare zorg inkopen. Of landbouwcoöperaties die boeren samenbrengen om eerlijke prijzen te realiseren, zonder tussenkomst van grote ketens.
In Bologna bijvoorbeeld is een groot deel van de kinderopvang en ouderenzorg georganiseerd via coöperaties. Dit zorgt voor betrokkenheid van de gemeenschap, betaalbare diensten en stabiliteit op de arbeidsmarkt. Werknemers zijn vaak ook mede-eigenaar van de organisatie waarin ze werken.
De rol in tijden van crisis
Tijdens economische crisissen tonen coöperaties hun veerkracht. Waar traditionele bedrijven bezuinigen of sluiten, blijven coöperaties juist doorgaan dankzij de onderlinge solidariteit. In de coronaperiode bijvoorbeeld bleken veel Italiaanse coöperaties beter bestand tegen ontslagen en faillissementen.
Niet omdat ze minder geraakt werden, maar omdat ze hun werknemers niet als kostenpost zien, maar als mede-eigenaars. Dat maakt het verschil in moeilijke tijden.
Samenwerking in plaats van concurrentie
Coöperaties vormen ook een alternatief voor de harde concurrentiemarkt. In plaats van elkaar kapot te concurreren, delen ze kennis, middelen en markten. Er zijn sectoren in Italië waarin coöperaties niet concurreren, maar elkaar aanvullen. Denk aan woningbouw, waar coöperaties samen betaalbare woningen ontwikkelen zonder winstoogmerk.
Deze aanpak bevordert stabiliteit en duurzame groei, in plaats van snelle winst en korte-termijnstrategieën. Het is een gedachte die wereldwijd steeds vaker navolging vindt.
Wetgeving en politieke steun
De Italiaanse grondwet erkent expliciet de rol van coöperaties. Artikel 45 stelt dat de staat coöperatief ondernemerschap ondersteunt vanwege de sociale functie ervan. Hierdoor krijgen coöperaties bepaalde voordelen, zoals belastingvoordelen en toegang tot speciale fondsen.
Maar deze bescherming komt ook met regels. Coöperaties moeten transparant zijn, winst herinvesteren in de gemeenschap, en hun leden actief betrekken bij het beleid. Dit voorkomt misbruik en houdt de focus op het gezamenlijke belang.
Coöperaties in moderne sectoren
Hoewel coöperaties vaak worden geassocieerd met zorg, landbouw of sociale diensten, duiken ze ook op in moderne sectoren. Denk aan duurzame energiecoöperaties, waarin burgers samen investeren in zonnepanelen of windenergie. Of tech-coöperaties, waarin programmeurs en ontwerpers samen software ontwikkelen en beheren.
Deze nieuwe vormen trekken ook jongeren aan die zich niet thuis voelen in traditionele bedrijfsstructuren, maar wel willen ondernemen op hun eigen voorwaarden.
Italië als voorbeeld voor Europa
Veel Europese landen kijken met interesse naar het Italiaanse model. Vooral de combinatie van economische kracht en sociaal draagvlak spreekt aan. In een tijd waarin ongelijkheid groeit en vertrouwen in bedrijven afneemt, biedt het coöperatieve model een alternatief dat werkt.
Italië laat zien dat economie en menselijkheid hand in hand kunnen gaan – mits de juiste structuur en cultuur aanwezig is.
Wat vind jij van coöperaties? Zie jij dit ook als een toekomstmodel voor andere landen? Deel je mening in de reacties!
