In heel Europa wordt gewerkt aan de invoering van de digitale euro. Ook Italië bereidt zich hierop voor. Deze nieuwe munt, die net als de huidige euro wordt uitgegeven door de Europese Centrale Bank, zal volledig digitaal zijn. Geen briefjes of munten meer, maar een veilige munt op je smartphone of digitale portemonnee. In Italië leidt dat tot veel vragen én verwachtingen. Want wat betekent zo’n digitale munt voor gewone mensen, winkels en banken?
De digitale euro wordt gezien als een antwoord op de opkomst van cryptovaluta en commerciële betaalapps. In Italië is contant geld nog steeds populair, vooral in kleine dorpen en bij familiebedrijven. Toch verandert dat snel. Jongeren betalen vaker met de telefoon en webshops draaien overuren. De digitale euro moet een betrouwbaar alternatief bieden dat net zo makkelijk werkt als contant geld, maar dan online. Zonder dat daar een bank tussen hoeft te zitten.
Voor de Italiaanse overheid biedt de digitale euro voordelen. Zo wordt het moeilijker om zwart geld te gebruiken of belastingen te ontwijken. Italië heeft een lange geschiedenis van informele economieën, en met een digitale munt wordt alles beter te volgen. Dat kan zorgen voor extra belastinginkomsten, maar roept ook zorgen op over privacy. Veel Italianen vragen zich af of de staat straks elk kopje koffie kan volgen dat ze kopen.
De Europese Centrale Bank heeft beloofd dat de digitale euro ontworpen wordt met oog voor privacy. Kleine aankopen zouden anoniem kunnen blijven, terwijl grotere betalingen transparanter worden. In Italië wordt daar kritisch naar gekeken. De angst voor controle zit diep. Het vertrouwen in overheidssystemen is niet bij iedereen groot. Daarom zijn voorlichtingscampagnes gestart om mensen gerust te stellen en de voordelen uit te leggen.
Een ander belangrijk punt is inclusiviteit. Italië kent een grote groep ouderen die nauwelijks ervaring hebben met digitale technologie. Ook mensen in afgelegen gebieden beschikken soms over een gebrekkige internetverbinding. Als de digitale euro verplicht wordt of de norm wordt, lopen deze groepen risico om buitengesloten te worden. De overheid werkt daarom aan plannen om digitale betaalmiddelen laagdrempelig aan te bieden. Denk aan eenvoudige apps en cursussen voor ouderen.
In steden als Milaan en Bologna worden al proeven gedaan. Hier kunnen mensen kleine betalingen doen met een digitale euro via hun mobiele telefoon. Winkels worden aangemoedigd om het betaalsysteem te accepteren. De reacties zijn wisselend. Jonge ondernemers zien het als een kans, terwijl oudere winkeliers liever bij hun vertrouwde pinautomaat blijven. Toch is de trend onomkeerbaar: het gebruik van contant geld daalt elk jaar.
De Italiaanse banken volgen de ontwikkelingen nauwlettend. Zij zullen een bemiddelende rol spelen tussen klanten en de centrale bank. Ook kunnen zij extra diensten aanbieden op basis van het digitale geld. Maar er is ook angst voor inkomstenverlies. Als mensen straks direct bij de centrale bank digitaal geld aanhouden, zou dat ten koste kunnen gaan van de spaartegoeden bij commerciële banken.
Voor fintechbedrijven biedt dit juist kansen. In Rome en Turijn ontstaan start-ups die zich richten op slimme toepassingen rondom de digitale euro. Denk aan apps die helpen met budgetteren, of kleine ondernemerssoftware die digitaal betalen combineert met boekhouding. Italië toont zich hierin verrassend creatief en ondernemend.
Wat de digitale euro verder bijzonder maakt, is dat hij programmeerbaar zou kunnen zijn. Dat wil zeggen: geld kan een ingebouwde functie krijgen. Zo zou de overheid een subsidie kunnen uitkeren die alleen gebruikt kan worden voor boodschappen of energie. In Italië wordt dit idee met gemengde gevoelens ontvangen. Enerzijds handig, anderzijds roept het vragen op over vrijheid. Mag je straks zelf nog bepalen waar je je geld aan uitgeeft?
De invoering van de digitale euro zal waarschijnlijk stap voor stap gebeuren. Italië behoort tot de landen die vooroplopen in de voorbereiding, maar de echte invoering laat nog even op zich wachten. Waarschijnlijk wordt 2026 het eerste testjaar. In die tijd wil Italië het systeem gebruiksvriendelijk maken, toegankelijk voor alle leeftijden en regio’s. Daarbij is samenwerking tussen overheid, banken en burgers essentieel.
Wat vaststaat, is dat de komst van de digitale euro ook een culturele verandering betekent. Italië, waar cash altijd koning was, maakt zich op voor een digitale toekomst. Een toekomst waarin geld niet meer in je portemonnee zit, maar op je scherm. Een toekomst die snelheid en gemak biedt, maar ook vraagt om vertrouwen en digitale vaardigheden.
